درمان گرفتگی عضلات با تغذیه
به گزارش بهترین ها، گرفتگی عضلات عبارت است از انقباض دردناک غیرارادی عضلات که بیشتر درعضلات پشت ساق پا و به مقدار کمتر در عضلات ران رخ می دهد. انقباض عضلات بیشتر در شب و یا هنگام استراحت اتفاق می افتد. مدت گرفتگی عضله معمولاً چند دقیقه طول می کشد و با کشیدن عضله و یا ماساژ آن رفع می گردد. شیوع این بیماری بالا است. اما به نظر می رسد که بیشترین مقدار شیوع در بین افرادی است که به دلایل متفاوت دچار تحلیل عضلات شده اند. گرفتگی عضلات برحسب علل بروز به چند گروه تقسیم می گردد.
درمان گرفتگی عضلات با تغذیه
نویسنده: شیوا طباطبایی
گرفتگی عضلات عبارت است از انقباض دردناک غیرارادی عضلات که بیشتر درعضلات پشت ساق پا و به اندازه کمتر در عضلات ران رخ می دهد. انقباض عضلات بیشتر در شب و یا هنگام استراحت اتفاق می افتد. مدت گرفتگی عضله معمولاً چند دقیقه طول می کشد و با کشیدن عضله و یا ماساژ آن برطرف می شود. شیوع این بیماری بالا است. اما به نظر می رسد که بیشترین اندازه شیوع در بین افرادی است که به دلایل متفاوت دچار تحلیل عضلات شده اند. گرفتگی عضلات برحسب علل بروز به چند گروه تقسیم می شود.
کمبودهای تغذیه ای
فعالیت های بدنی
شیوع این بیماری در ورزشکاران خصوصاً ورزشکاران غیرحرفه ای به اندازه بالایی گزارش شده است. ورزشکاران حرفه ای به دلیل آمادگی جسمانی بالاتر، کمتر به گرفتگی عضلات دچار می شوند. یکی از دلایل مهم گرفتگی عضلات در ورزشکاران تعریق زیاد است. به هنگام تعریق اندازه زیادی آب و به همراه آن مواد معدنی از بدن دفع می شود. همین مشکل در معدن چیان هم دیده می شود. فعالیت بدنی شدید در شرایط آب و هوایی گرم و مرطوب باعث اتلاف آب و املاح از بدن معدن چیان می شود. چنانچه جبران مایعات از دست رفته تنها با آب آشامیدنی بوده و املاح بدن جایگزین نشوند، گرفتگی عضلات تشدید خواهد شد. در کسانی که فعالیت بدنی شدید دارند(نظیر دو موردی که ذکر شد) اندازه زیادی کلرید سدیم به روش تعریق از بدن دفع می شود و در نتیجه تعادل آب و الکترولیت ها در بدن از بین می رود.نتیجه این فعل و انفعالات در درجه اول بروز خستگی شدید و سپس گرفتگی عضلات است. سدیم و پتاسیم نقش بسیار مهمی را در انتقال امواج عصبی از مغز به عضله برعهده دارند، بنابراین کمبود آنها می تواند باعث اختلال در عملکرد صحیح سیستم عصبی بدن و ماهیچه ها شود. به منظور جلوگیری از این مشکل توصیه می شود کسانی که فعالیت بدنی شدید دارند(نظیر مواردی که در فوق ذکر شد) در رژیم غذایی خود به اندازه کافی از میوه ها و سبزی ها تازه استفاده کنند تا املاح مورداحتیاج بدن تأمین شود. بعلاوه در آب و هوای گرم بهتر است از نوشیدنی هایی که مواد معدنی به آنها افزوده شده است(نظیرنوشیدنی های ورزشی) به طور مکرر استفاده شود تا علاوه بر تأمین آب، مواد معدنی مورد احتیاج بدن هم تأمین شود. وجود آب به اندازه کافی برای انجام واکنش های شیمیایی در بدن و خصوصاً انتقال سیگنال های عصبی لازم است.
بارداری
نوع دیگری از گرفتگی عضلات که در حالت استراحت رخ می دهد. معمولاً در زنان باردار دیده می شود. به نظر می رسد کمبود مواد مغذی از علل اصلی این مشکل در زنان باردار باشد. آنالیز ها نشان می دهند زنان بارداری که دچار این مشکل می شوند، معمولاً دچار کمبود مهمیم هستند. مهمیم هم مانند سدیم در واکنش های عصبی نقش دارد. یکی از عوارض کمبود مهمیم گرفتگی و انقباض عضلات است. سبزیجات برگ سبز، دانه ها و مغزها جزء مهم ترین منابع غذایی مهمیم هستند. بعلاوه کمبود آهن و اسید فولیک از علل گرفتگی عضلات در سه ماهه سوم بارداری است. مادران باردار باید احتیاج روزانه خود به آهن را با مصرف مقادیر کافی از انواع گوشت و غلات غنی شده و یا در صورت احتیاج با مکمل غذایی آهن تأمین کنند. کمبود اسیدفولیک و ویتامینB12 هم می تواند از علل گرفتگی عضلات در زنان باردار باشد. اسیدفولیک بیشتر در سبزیجاتی نظیر اسفناج و کلم و غذاهای دریایی و هم در میوه ها خصوصاً لیمو وجود دارد. از مهم ترین منابع غذایی ویتامین B12 می توان به شیر، تخم مرغ، ماهی و پنیر اشاره نمود. بنابراین بهتر است مادران باردار از رژیم غذایی متنوع استفاده کنند تا بتوانند کلیه مواد مغذی مورد احتیاج بدن را تأمین کنند.افزایش سن
نوع دیگری از گرفتگی عضلات در حالت استراحت و معمولاً در شب رخ می دهد که عمدتاً عضلات ساق پا درگیر می شوند. این نوع گرفتگی عضلات بیشتر در افراد مسن و در زنان باردار دیده می شود. با افزایش سن، اعصاب و عضلات دچار تحلیل شده و عملکرد اعصاب دچار مشکل می شود، بنابراین احتمال اختلال در عملکرد عصب- عضله بالاتر خواهد بود و به همین خاطر گرفتگی عضلات در افراد مسن بیشتر دیده می شود. به دلیل شیوع فشارخون بالا در افراد مسن، مصرف داروهای دیورتیک که سبب دفع آب از بدن می شوند، در سالمندان زیاد است، همانطور که گفته شد کم آبی با بروز اختلال در واکنش های شیمیایی، می تواند سبب گرفتگی عضلات شود. بعلاوه به دلیل اختلال در عملکرد کلیه ها و عوارض ناشی از آن، افراد مسن معمولاً به اندازه کمتری آب دریافت می کنند، بنابراین کم آبی می تواند یکی از دلایل گرفتگی عضلات در سنین بالا باشد. علاوه بر آن با افزایش سن اندازه جذب مواد مغذی از روده ها کم می شود و بنابراین احتمال کمبود ویتامین ها و مواد معدنی هم وجود دارد. برخی از ویتامین ها گروه B نظیر ویتامین B12 در واکنش های عصبی مؤثر هستند. مطالعات نشان می دهند که مصرف مخلوط ویتامین های گروه B نقش مؤثری در کاهش گرفتگی عضلات در افراد مسن دارد.برخی داروها
بعلاوه گرفتگی عضلات می تواند بر اثر مصرف برخی داروها ایجاد شود. همانطور که ذکر شد، داروهای دیورتیک باعث دفع آب از بدن می شوند. برای دفع آب از بدن به وسیله ادرار اندازهی از املاح خصوصاً سدیم از بدن دفع می شوند.در بسیاری از موارد، در درمان فشارخون از داروهای دیورتیک استفاده می شود و بنابراین این مشکل در افراد مسن وجود دارد.
برخی از بیماری ها
بعلاوه گرفتگی عضلات می تواند جزء علل ثانویه بیماری باشد. برخی بیماری ها نظیر اسهال و استفراغ باعث می شوند اندازه زیادی از املاح نظیر سدیم، پتاسیم و مهمیم از بدن دفع شوند. همانطور که گفته شد، این املاح در نقل و انتقال امواج عصبی به عضلات نقش کلیدی دارند و کمبود آنها سبب اختلال در عملکرد عصب و عضله می شود، بنابراین جبران املاح از نکات مهم درمان گرفتگی عضلات ناشی از این نوع بیماری ها است. در افراد دیابتی هم همین مشکل وجود دارد. یکی از شاخصه های بیماری دیابت، تکرار ادرار و دفع زیاد آب از بدن است. در این حالت هم اندازهی از املاح از بدن دفع می شود و چنانچه کمبود آنها جبران نشود، این دسته از بیماران هم دچار گرفتگی عضلات خواهند شد. بعلاوه در افراد دیابتی به مرور اعصاب محیطی تحلیل می فرایند. در شرایطی که انتقال پیغام عصبی به عضله دچار اختلال شود احتمال گرفتگی عضله وجود دارد. گرفتگی عضلات براثر اتلاف املاح بدن در بیماران دیالیزی هم دیده شده است. هنگام دیالیز و تصفیه خون از سموم اندازهی از مواد معدنی هم از بدن دفع می شوند و همین امر می تواند دلیل گرفتگی عضلات در افراد دیالیزی باشد. علاوه بر موارد فوق مطالعات نشان می دهند که مصرف مکمل ویتامین C و ویتامین E در درمان گرفتگی عضلات در افراد دیالیزی مؤثر بوده است. در برخی موارد از ویتامینE برای درمان گرفتگی عضلات در بیماران مبتلا به سیروز کبدی هم دیده شده است که دلیل آن را کمبود روی ذکر نموده اند و به نظر می رسد مصرف مکمل غذایی روی در برطرف گرفتگی عضله در بیماران مبتلا به سیروز کبدی مؤثر بوده است.کلام پایانی
به طور کلی کمبود مواد مغذی یکی از علل مهم گرفتگی عضلات می باشد. با توجه به موارد فوق جبران کمبود مواد مغذی در درجه اول با پیروی از یک رژیم غذایی متعادل و متنوع می تواند در درمان بسیاری از موارد مؤثر باشد، اما در صورت لزوم و در شرایط خاص نظیر آنچه در ورزشکاران، معدن چیان و برخی بیماری ها دیده می شود، می توان از مکمل های غذایی برای درمان این بیماری استفاده کرد. یکی از راه های درمان این مشکل نوشیدن آب به اندازه کافی است.برخی از افراد عادت دارند به هنگام تشنگی و به منظور برطرف عطش چای و یا قهوه می نوشند. کافئین موجود در چای و قهوه مدر است، بنابراین مصرف چای و قهوه نه تنها به تأمین آب مورد احتیاج بدن یاری نمی کند، بلکه سبب می شود اندازه زیادی از آب بدن هم به وسیله ادرار دفع شود، بنابراین باید توجه نمود که هر نوع نوشیدنی نمی تواند تأمین کننده آب مورداحتیاج بدن باشد. در شرایط آب و هوای گرم، مصرف نوشیدنی های ورزشی می تواند هم به تأمین آب بدن یاری کند و هم مواد معدنی مورد احتیاج را تأمین نماید.
منبع: نشریه دنیای تغذیه، شماره 107
منبع: راسخون